1) İkamet İzni Alması Zorunlu Olan Yabancılar
YUKK. m.19 hükmü uyarınca, Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da 90 günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. Ayrıca İkamet izni, 6 ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder.
2) İkamet İzninden Muaf Tutulan Yabancılar
YUKK. m.20 hükmü uyarınca,
-Vatansız Kişi Kimlik Belgesi sahibi olanlar
-Türkiye’de görevli diplomasi ve konsolosluk memurları ve bu memurların ailelerinden Dışişleri Bakanlığınca bildirilenler
-Uluslararası kuruluşların Türkiye’deki temsilciliklerinde çalışan ve statüleri anlaşmalarla belirlenmiş olanlar
-Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu antlaşmalarla ikamet izninden muaf tutulanlar
-Mavi Kart Hamilleri
-90 güne kadar vizeyle/vize muafiyetiyle gelenler vize süresi veya vize muafiyeti süresince
İkamet izninden muaflardır.
YUKK. m.27 hükmü uyarınca,
-Geçerli çalışma izni ile 4817 sayılı YÇHİK. 10.maddesine istinaden verilen ‘Çalışma İzni Muafiyet Teyit Belgesi’ ikamet izni sayılır.
Özetle, Çalışma izni olan yabancılar da ikamet izninden muaf sayılır.
3) İkamet İzni Başvurusu Yurtdışından Yapılırmı?
YUKK. m.21 hükmü uyarınca, ikamet izin başvurusu, yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki konsolosluklara yapılır. İkamet izni başvurusunda aranan şart ise, talep ettikleri ikamet izni süresinden 60 gün daha uzun süreli pasaport ya da pasaport yerine geçen belgeye sahip olma şartıdır.
Konsolosluklar, ikamet izni başvurularını görüşleriyle birlikte Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne iletir. Başvurular sonuçlandıktan sonra, ikamet izninin düzenlenmesi ya da başvurunun reddedilmesi kararına varılır. Başvurular en geç 90 gün içinde sonuçlandırılır.
YUKK. m.26/2 hükmü uyarınca, Konsolosluklardan ikamet ve çalışma izni alarak Türkiye’ye gelen yabancılar, giriş tarihinden itibaren en geç 20 iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıtlarını yaptırmak zorundadırlar.
4) İkamet İzni Başvurusu Türkiye’den Yapılırmı?
Hukuk Sistemimiz uyarınca esas olan, ikamet izni başvurusunun yurtdışından konsolosluklar aracılığıyla yapılması olup, istinaen yurtiçinden yapılmaktadır.
YUKK. m.22 hükmü uyarınca, ikamet izni başvurusunun valiliklere(il göç idaresi müdürlüğüne) yapılabileceği istisnai durumlar belirtilmiştir.
-Adli ve idari makamların kararlarında veya taleplerinde
-Yabancının Türkiye’den ayrılmasının makul veya mümkün olmadığı durumlarda
-Uzun dönem ikamet izinlerinde
-Öğrenci ikamet izinlerinde
-İnsani ikamet izinlerinde
-İnsan ticareti mağduru ikamet izinlerinde
-Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçişlerde
-Türkiye’de ikamet izni bulunan anne veya babanın Türkiye’de doğan çocukları için yapacağı başvurularda
-Geçerli ikamet izninin verilmesine esas olan gerekçenin sona ermesi veya değişikliğe uğramasından dolayı yeni kalış amacına uygun ikamet izni almak üzere yapılacak başvurularda
-İkamet izninden muafiyet sağlayan durumları sona erdikten sonra da Türkiye’de kalmaya devam edecek kişilerin ikamet izni başvurularında
-Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanların, kısa dönem ikamet iznine geçişlerinde
-Başvurunun valiliklere yapılmasını zorunlu kılan nedenlerin varlığı halinde,
İkamet izni başvuruları Türkiye’den yapılır.
5) İkamet İzni Başvurusunun Reddine Karşı Ne Yapılabilir?
YUKK. m.25 hükmü uyarınca, ikamet izin talebinin reddi, iznin uzatılmaması veya iptali, yabancıya ya da yasal temsilcisine/avukatına tebliğ edilir. Tebligatta, yabancının karara karşı itiraz haklarını nasıl kullanabileceği belirtilir.
Genellikle öncelikle kararı veren makama yazılı dilekçe yoluyla müracaat edilir. Sonrasında yargı yoluna başvurulabilir.
6) İkamet İzni Süresi Nasıl Uzatılır?
YUKK. m.24 hükmü uyarınca, uzatma başvuruları, ikamet izni süresinin dolmasına 60 gün kalmasından itibaren ve her koşulda ikamet izni süresi dolmadan önce valiliklere(il göç idaresi müdürlüğüne) yapılır.
İkamet izni süresi uzatma başvurusuyla beraber, başvuru sahibine harca tabi olmayan bir belge verilir. Bu belge, ikamet süreleri sona ermiş dahi olsa, haklarında karar verilinceye kadar yabancıların Türkiye’de ikamet etmesini sağlar.
7) İkamet İzni Sürelerinde Kesinti Nasıl Hesaplanır?
Zorunlu kamu hizmeti, eğitim ve sağlık nedenleri hariç, 1 yıl içerisinde toplam 6 ayı geçen veya son 5 yıl içerisinde toplam 1 yılı geçen Türkiye dışında kalınan süreler ‘ikamette kesinti’ sayılır.
YUKK. m.28 hükmü uyarınca, İkamet süresinde kesintisi olanların ikamet izni başvurularında veya başka bir ikamet iznine geçişlerinde, önceki izin süreleri hesaba katılmaz. Kesintisiz ikamet izin sürelerinin hesaplanmasında, öğrenci ikamet izinlerinin yarısı, diğer ikamet izinlerinin ise tamamı sayılır.
8) İkamet İzin Türleri Nedir?
YUKK. m.30 hükmü, ikamet izin türlerini belirtmiştir;
-Kısa Dönem İkamet İzni
-Aile İkamet İzni
-Öğrenci İkamet İzni
-Uzun Dönem İkamet İzni
-İnsani İkamet İzni
-İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni
9) İkamet İzni Türleri Arasında Geçiş Mümkünmüdür?
YUKK. m.29 hükmü uyarınca, yabancılar, ikamet izninin verilmesine esas olan gerekçenin sona ermesi veya farklı bir gerekçenin ortaya çıkması halinde, yeni kalış amacına uygun ikamet izni talebinde bulunabilir. Yani ikamet izinleri arasında geçişler mümkündür.
10) Kısa Dönem İkamet İzni Nedir?
YUKK. m.31 hükmü, kısa dönem ikamet izni verilecek kişileri belirtmiştir;
-Bilimsel araştırma amacıyla geleceklere
-Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlara
-Ticari bağlantı veya iş kuracaklara
-Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklara
-Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla geleceklere
-Turizm amaçlı kalacaklara
-Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi göreceklere
-Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenlere
-Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenlere
-Türkçe öğrenme kursuna katılacaklara
-Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklara
-Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren 6 ay içinde müracaat edenlere
Kısa dönem ikamet izni verilir.
‘Kısa Dönem İkamet İzni’ her defasında en fazla 1’er yıllık süreyle verilir.
Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklara en fazla 2 defa kısa dönem ikamet izni verilebilir.
Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren 6 ay içinde müracaat edenlere bir defaya mahsus olmak üzere en fazla 1 yıl süreli verilebilir.
Turizm amaçlı kalacaklar bakımından, toplamda yada tek seferde 1 yıl veya daha uzun süreli turizm bendinden kısa dönem ikamet izni almış olan yabancıların turizm dışında haklı gerekçeler sunarak yeni bir ikamet izni kalış nedeni olmaması durumunda 01.01.2020 tarihinden itibaren turizm amaçlı ikamet izni ve uzatma başvurusu talepleri uygun görülemeyecektir.(Göç İdaresi Kararı)
11) Aile İkamet İzni Nedir?
YUKK. m.34 hükmü uyarınca, Türk vatandaşlarının veya ikamet izinlerinden birine sahip olan yabancılar ile mültecilerin ve ikincil koruma statüsü sahiplerinin;
-yabancı eşine
-kendisinin veya eşinin ergin olmayan yabancı çocuğuna
-kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna
Her defasında 2 yılı aşmayacak şekilde aile ikamet izni verilebilir. Ancak, aile ikamet izni süresi, hiçbir şekilde destekleyicinin ikamet izni süresini aşamaz.
Dikkat edilmesi gereken hususlardan biri; vatandaşı olduğu ülkenin hukukuna göre birden fazla eş ile evlilik halinde, eşlerden yalnızca biri aile ikamet izninden yararlanabilir. Ancak diğer eşlerden olan çocuklara da aile ikamet izni verilebilir.
Çocuklar için verilecek aile ikamet izni için, Türkiye dışında varsa ortak velayeti bulunan anne veya babanın muvafakati aranır. Aile ikamet izni verilen çocukların, 18 yaşına kadar, öğrenci ikamet izni almadan ilk ve ortaöğretim kurumlarında eğitim hakkı mevcuttur.
Boşanma halinde, Türk vatandaşıyla evli yabancıya, en az 3 yıl aile ikamet izniyle kalmış olmak kaydıyla kısa dönem ikamet izni verilebilir. Ancak, yabancı eşin ‘aile içi şiddet gerekçesiyle’ mağdur olduğu ilgili mahkeme kararıyla sabitse ‘3 yıllık süre’ şartı aranmaz.
12) Öğrenci İkamet İzni Nedir?
YUKK. m.38 hükmüyle düzenlenmiştir. Buna göre; Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara ‘öğrenci ikamet izni’ 1 yıllık sürelerle verilir ve uzatılır.
Öğrenim süresi 1 yıldan az ise, öğrenci ikamet izni öğrenim süresini aşamaz. Öğrenci ikamet izni, öğrenicinin anne-babası ile diğer yakınlarına, ikamet izni alma konusunda bir hak sağlamaz.
13) Uzun Dönem İkamet İzni Nedir, Kimlere Verilir?
Türkiye’de kesintisiz 8 yıl ikamet izniyle kalmış olanlar ya da Göç Politikaları Kurulu’nun belirlediği şartlara uyan yabancılara, İçişleri Bakanlığı onayıyla süresiz ikamet izni verilir.
YUKK. m.43 uyarınca uzun dönem ikamet izninin şartları;
-kesintisiz en az 8 yıl ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olmak
-son 3 yıl içinde sosyal yardım almamış olmak
-kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak
-geçerli sağlık sigortasına sahip olmak
-kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak.
YUKK. m.43 hükmü haricinde, Göç Politikaları Kurulu’nun belirlediği şartlara sahip olması nedeniyle uzun dönem ikamet izninin verilmesi uygun görülen yabancılar için, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak dışındaki şartlar aranmaz.
‘Uzun Dönem İkamet İzni Sahipleri’ YUKK. m.44 hükmüyle, askerlik yapma yükümlülüğü, seçme ve seçilme hakkı, kamu görevlerine girme hakkı, muaf olarak araç ithal etme ve özel kanunlardaki düzenlemeler hariç Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanırlar.
Mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma statüsü sahipleri, insani ikamet izni sahiplerine ve geçici koruma sağlananlara ‘uzun dönem ikamet iznine’ geçiş hakkı tanınmaz.