GEMİ KİRA SÖZLEŞMELERİ
1.Gemi Kira Sözleşmesi Nedir?
Gemi Kira Sözleşmeleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.1119 – 1130 arasındaki hükümlerce düzenlenmiş olup, TTK. m.1119 uyarınca;“Kiraya verenin belirli bir süre için geminin kullanılmasını, kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmayı üstlendiği bir sözleşme” olarak tanımlanmıştır.
2.Gemi Kira Sözleşmesi Türleri Nedir?
Uluslarası denizcilikte ve Türkiye uygulamalarında sıklıkla karşılaşılan 3 türde gemi kiralama yapılmaktadır.
İlki ‘Çıplak Gemi Kira Sözleşmesi’ (Bareboat Charter Contracts) diye anılan türdür. Geminin kiracıya boş ve gemi adamları olmadan teslim edilmesi anlamına gelmektedir.
İkincisi ‘Donatılmış Gemi Kira Sözleşmesi’ (Demise Charter Contracts) diye anılan türdür. Gemi ile birlikte gemi adamlarının hizmetlerinin de kiracıya tahsis edilmesini sağlayan sözleşmedir.
Üçüncü olarak ‘Barecon 2001’ olarak anılan Baltık ve Uluslararası Denizcilik Konseyi(BIMCO) tarafından hazırlanmış tip sözleşmeler mevcuttur.
3.Gemi Kira Sözleşmesi Hangi Gemileri Kapsar?
TTK. m.931 uyarınca; “tahsis edildiği amaç, suda hareket etmesini gerektiren, yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan her araç, kendiliğinden hareket etmesi imkânı bulunmasa da, bu Kanun bakımından ‘gemi’ sayılır.” denilerek Deniz Ticaret Hukuku açısından ‘gemi’ tanımı yapılmıştır.
Bu hükümle beraber, bir yere devamlı suretle demirlenme, karaya oturtulma veya karada bulundurulma suretiyle örneğin lokanta, otel veya diğer herhangi bir şekilde işletilen su araçları, özgülendiği amaç suda hareket etmesini gerektirmediğinden gemi tanımının kapsamı dışında bırakılmıştır.
Aynı zamanda yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan bir su araçları (römorkerler v.b su araçları), kendiliğinden hareket etmesi imkânı bulunmasa da gemi sayıldığından, gemi kira sözleşmesinin konusunu oluşturur.
4.Gemi Kira Sözleşmesi Kurulması ve Şekli
TTK. m.1120 uyarınca; ‘Gemi kira sözleşmesinin taraflarından her biri, giderini vermek koşuluyla, sözleşme şartlarını içeren ve gemi kira çarter partisi olarak adlandırılan bir gemi kira senedi düzenlenmesini ve kendisine verilmesini isteyebilir.’
Gemi Kira Sözleşmeleri için şekil şartı öngörülmemiştir dolayısıyla TBK. m.12 uyarınca sözleşmelerde serbesti ilkesi gereğince ;bu sözleşme türü sözlü olarak dahi kurulabilecektir. Ayrıca yine TBK. m.12 hükmü uyarınca; tarafların sözleşmenin tali noktaları üzerinde uyuşamamış olmaları sözleşmenin kurulmasına engel değildir. Geminin teslim edileceği yer, sefer yapabileceği yerler, sözleşmenin süresi, kullanım türü, kira bedelinin ödenme şekli veya yatırılacağı banka hesabı sözleşmenin tali noktalarına örnek olarak gösterilebilir.
Ayrıca 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunun 200.maddesi uyarınca, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri 2500 TL’ını geçen ve bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin senetle ispat olunması gerekir. Bu nedenle söz konusu miktarı geçen gemi kira sözleşmelerinin ispatı senetle olacağından yazılı şekilde yapılması daha doğrudur.
Taraflar gemi kira sözleşmesinin esaslı noktaları olan, geminin kullanımının kira bedeli karşılığında geçici bir süre kiracıya bırakılması konusunda karşılıklı olarak anlaşmalıdır. TTK. m.1121 hükmü uyarınca; sözleşmenin ‘Gemi Sicili’ne şerh edileceği öngörülmüştür.